“Tây Tiến là sự tiếp tục của một dòng thơ lãng mạn nhưng đã được tác giả thổi vào hồn thơ rất trẻ, rất mới, khác hẳn những tiếng thơ bi lụy não nùng” – Vũ Thu Phương
Bạn đang đọc: Tây Tiến – Vẻ đẹp thiên nhiên và hình tượng người lính
Tây Tiến – Bức tranh thiên nhiên và hình tượng người lính
Tây Tiến là một trong những áng thơ đẹp nhất của nền văn học Việt Nam, đi lại liên tục giữa lãng mạn và hiện thực, giữa hòa hoa phong độ và kiên cường bất khuất. Có thể nói, Quang Dũng đã thổi một hồn thơ rất riêng vào những tác phẩm của ông, để nó vừa làm bất lên nét đẹp thiên nhiên thơ mông, lại khắc họa hình tượng người lính Hà thành hào hoa
Vẻ đẹp thiên nhiên
Tây Bắc là nàng thơ của rất nhiều nhà thơ, bởi thiên nhiên nơi đó mang một nét đẹp vô cùng đặc trưng khi vừa có sự lãng mạn nên thơ, vừa có sự hoang sơ, nguy hiểm của đồi núi. Nét đẹp đó đã chiếm trọn trái tim của nhà thơ:
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi.
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi,
Mường Lát hoa về trong đêm hơi.”
Mở đầu bài thơ là hình ảnh sông Mã, địa danh nổi tiếng của Tây Bắc. Gợi mở cho nỗi nhớ của nhà thơ về vùng núi hoang sơ mà kì vĩ. Cảm xúc chủ đạo trong bài thơ là nỗi nhớ:
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi
Đó là một nỗi nhớ khó có thể định hình, tính từ chơi vơi diễn tả sự da diết, lại mông lung khó có thể nói bằng lời. Những cuộc chia tay không hẹn trước, chỉ còn có thể tồn tại trong nỗi nhớ như vậy là điều thường xuyên bắt gặp trong thời kì chiến tranh:
Ðó là cuộc chia ly chói ngời sắc đỏ
Tươi như cánh nhạn lai hồng
Trưa một ngày sắp ngả sang đông
Thu, bỗng nắng vàng lên rực rỡ – Cuộc chia li màu đỏ
Nhà thơ nhớ thiên nhiên Tây Bắc da diết:
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi,
Mường Lát hoa về trong đêm hơi.
Nhà thơ lựa chọn những địa danh lạ lẫm, ít ai nhắc tới để diễn tả sự heo hút của nơi đây, vắng vẻ và ít người qua lại. Cả Tây Tiến là một nỗi nhớ khôn nguôi của nhà thơ về một vùng đất một thời trận mạc. Vậy nên, khi nhắc đến địa danh này, ta nhận thấy những kí ức của quá khứ hiện về thật tươi nguyên, nó chen lấn thực tại, tạo nên độ nhoè giữa hai không gian: không gian hiện tại và không gian hồi tưởng. Bởi thế, dù lạ lẫm, qua hồn thơ và nỗi nhớ Quang Dũng, các địa danh ấy xâm chiếm cõi nhở người đọc, giúp họ yên tâm cùng “Quang Dũng -trôi’ về một vùng đất đẹp đẽ, dữ dội và mộng mơ, đằm thắm.
Thiên nhiên ấy được thể hiện rõ hơn qua những câu thơ tiếp theo:
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm,
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời.
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống,
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
Nhà thơ sử dụng cách ngắt nhịp thơ 4/4, thanh trắc nhiều khiến câu thơ như bị bẻ gãy làm đôi, nhằm diễn tả độ cao tuyệt đối của núi rừng Tây Bắc. Các từ láy “khúc khuỷu”, “thăm thẳm” diễn tả sự trắc trở của địa hình hiểm trở, các tính từ mạnh làm tăng mức độ hiểm trở của thiên nhiên Tây Bắc. Độ cao của Tây Bắc được diễn tả bằng câu thơ “ súng ngửi trời” là một nét phá cách của Quang Dũng. Số từ ngàn như càng làm tăng thêm khoảng cách. nét hùng vĩ dữ dội toát lên từ những đỉnh núi cao vời vợi, cao chạm đến trời; toát lên từ những cung đường quanh co uốn lượn giữa muôn ngàn núi non trùng điệp với những triền dốc cheo leo. Câu thơ khiến người đọc mường tượng được những vực sâu thăm thẳm, hun hút. Trong thơ có cả họa và nhạc, sự kết hợp tài tình của ngôn từ đã giúp người đọc hình dung ra được bức tranh thiên nhiên một cách trọn vẹn nhất.
Tìm hiểu thêm: Viếng lăng Bác – Lời tâm sự của một người con Việt Nam
Nhưng Tây Bắc không chỉ hùng vĩ, không chỉ có heo hút. Tây Bắc cũng rất nên thơ và lãng mạn:
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Câu thơ đột ngột sử dụng toàn thanh bằng nhằm diễn tả sự nên thơ của núi rừng Tây Bắc, ta có thể mường tượng được núi rừng ẩn hiện sau màn mưa, yên bình và đẹp đẽ. Tây Bắc luôn có hai mặt, một mặt nguy hiểm cực độ, một mặt lại bình yên đến lạ lùng:
Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói,
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.
Chao ôi! Tây Bắc yểu điệu như một người thiếu nữ, thiên nhiên ẩn hiện trong làn khói, làn hương, ấm áp và đầy tình người. Nhà thơ Chế Lan Viên cũng đã từng viết:
Anh nắm tay em cuối mùa chiến dịch
Vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng
Đất Tây Bắc tháng ngày không có lịch
Bữa xôi đầu còn toả nhớ mùi hương
Có lẽ thiên nhiên Tây Bắc – cái nôi của cách mạng luôn chiếm trọn trái tim của các nhà thơ bởi vẻ đẹp hùng vĩ lại lãng mạn của nó.
Hình tượng người lính
Hình tượng người lính trong Tây Tiến vô cùng đặc biệt, khi các nhà thơ cùng thời tìm kiếm vẻ đẹp dũng cảm của họ,Quang Dũng lại đi tìm nét hào hoa của những chàng trai mới lớn. Không ngần ngại miêu tả hiện thực khổ đau để làm nổi bật lên vẻ đẹp của bộ đội cụ Hồ, bi mà không lụy:
Tây tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Nhà thơ Quang Dũng gọi tên binh đoàn của mình bằng tên gọi khá thú vị “đoàn binh không mọc tóc”. Thật thú vị khi những con người ấy lại lấy chính hiện thực gian khổ khốc liệt để biến thành niềm kiêu hãnh và tự tôn cho chính mình. Câu thơ thứ hai tạo ra hai vế đối lập: “quân xanh màu lá” với “dữ oai hùm”, một bên là cái thiếu thốn khó khăn gian khổ, một bên là khí phách anh hùng của những người lính Tây Tiến. Ba tiếng “dữ oai hùm” tạo nên một âm hưởng mạnh mẽ hùng tráng cho câu thơ, người đọc cảm nhận được khí thế của đoàn quân ra trận, câu thơ ngắt nhịp mạnh tô đậm nét hùng dũng, đồng thời thể hiện sự chủ động ứng phó với hoàn cảnh của những người lính. Khó khăn thử thách đã quá quen đối với họ và tôi luyện họ có một ý chí kiên cường:
Rải rác biên cương mồ viễn xứ,
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh.
Áo bào thay chiếu, anh về đất,
Sông Mã gầm lên khúc độc hành
Những con người với lí tưởng sống cao đẹp, đã ra đi chẳng tiếc tuổi trẻ, vì độc lập tự do cho dân tộc, ví sự thành công của trường kì cách mạng. Nhà thơ đã sử dụng hình ảnh áo bào để nói về cái chết của người chiến sĩ, như một lời cảm ơn sâu sắc của nhà thơ, cũng như khiến cho những cái chết ấy trở nên cao quý.
>>>>>Xem thêm: Truyện tranh Niềm vui từ bát canh cải
Song ngay cả người lính trong thơ của Quang Dũng cũng mang một nét lãng mạn riêng:
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
Trong bài “Đất nước”, Nguyễn Đình Thi đã từng viết:
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy
Ý muốn nói, dẫu đã dứt lòng ra đi, vẫn không thể nào gạt bỏ được những tiếc nuối, những con người Hà thành mang trong lý tưởng cao cả, nhưng cũng không thể bỏ qua vẻ đẹp hào hoa của họ. Hai câu thơ đã nhấn mạnh chữ “mộng” và “mơ”. Từ “trừng“được dùng khá đặc sắc, nó cho thấy bao nhiêu tâm nguyện, bao nhiêu khát vọng hoài bão tự đáy lòng đêu dâng cả lên trên ánh mắt. “Mắt trừng” chỉ một hành động mạnh, nhưng không phải là trừng trị, dọa nạt mà là cái nhìn đau đáu, khôn nguôi thể hiện những nhung nhớ, ước ao đến khắc khoải. Chữ “mộng” khiến cho câu thơ như bị trùng xuống, ẩn chứa xúc cảm bâng khuâng.
Câu thơ chia thành hai thái cực, một bên quyết đoán, một bên hào hoa. Trong những giấc mơ, những người lính vẫn được phép mơ về những hạnh phúc cá nhân, những điều ước nhỏ nhoi thầm kín ẩn trong một dáng Kiều thơm:
Những điều lớn lao trên đất nước bao la
Vẫn không quên niềm riêng nhỏ nhất
Chung thuỷ nhất là mối tình của đất
Mỗi màu hoa đều thấm đượm tình người – Màu tím hoa mua
Các nhà thơ luôn chú ý đến những rung động thầm kín của người lính, đó là những tình cảm rất đỗi bình thường. Nhà phê bình Phong Lan nhận định: “Tây Tiến là một tượng đài bất tử về người lính vô danh” – bất tử bởi chính những vẻ đẹp hào hoa, hào hùng bi tráng.
Tây tiến, với những hình ảnh chân thật nhất đã miêu tả thành công một thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, lại yên bình nên thơ, đồng thời làm bật lên được hình tượng người lính hào hùng, hào hoa mang đậm chất Hà thành.
Thảo Nguyên
