Ca dao, mở rộng ra là ngôn từ là tiếng nói của dân tộc, là phần hồn của đất nước đã ngủ yên trong 4000 năm lịch sử. Những bài ca dao bao giờ cũng mang âm hưởng của một bài hát, đọng lại từ ngàn đời. Có thể nói Việt Nam được tạo thành từ những câu ca dao. Có rất nhiều thể loại ca dao khác nhau, ca dao còn được viết dưới dạng những bài hát ru, đã lặng lẽ đi vào hồn người Việt từ thuở tấm bé. Những lời ru chưa bao giờ là cũ mà vẫn sống động trong trái tim của những người Việt. Sau đây là những bài ca dao về lời ru hay nhất:
1.
Ầu ơ, ví dầu cầu ván đóng đinh
Cầu tre lắc lẻo gập ghềnh khó đi
Khó đi mẹ dắt con đi
Con đi trường học mẹ đi trường đời.
2.
Ầu ơ, ví dầu tình bậu muốn thôi
Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra
Bậu ra bậu lấy quan ba
Cầm tay bậu lại quét nhà nấu cơm
Ầu ơ,nấu cơm thì phải nấu canh
Bỏ tiêu cho ngọt, bỏ hành cho thơm
3.
Cái cò đi đón cơn mưa
Tối tăm mù mịt ai đưa cò về
Cò về thăm quán cùng quê
Thăm cha thăm mẹ cò về thăm anh.
4.
Gió mùa thu… Mẹ ru con ngủ
Năm canh chầy thức đủ vừa năm
Hỡi chàng… chàng ơi!
Hỡi người… người ơi!
Em nhớ tới chàng… Em nhớ tới chàng!
Hãy nín! nín đi con!
Hãy ngủ! ngủ đi con!
Con hời… con hỡi…
Con hỡi… con hời… hỡi con!…
5.
Cái ngủ mày ngủ cho ngoan
Để mẹ đi cấy đồng xa trưa về
Bắt được con cá rô trê
Thòng cổ mang về cho cái ngủ ăn
Cái ngủ ăn không hết để dành đến tết mùng ba
Mèo già bắt được mèo ốm phải đòn
Mèo con ăn vạ, con quạ chết trôi
Con ruồi đứt cánh, đòn gánh có mấu
Cây trẩu có hoa, cây cà có trái
Con gái có chồng, đàn ông có vợ
Kẻ chợ có con..
6.
À ơi…
Cái cò cái vạc cái nông
Sao mày dẵm lúa nhà ông hỡi cò
Không không, tôi đứng trên bờ
Mẹ con cái diệc đổ thừa cho tôi
7.
Ai đi bờ đổ xạc xào phất phơ dẻ áo
Hình dung hình trò ba trò ba đi học ơ đường xa
Cơm canh ai nấu hờ là cửa nhà lo ai lo
Cửa nhà thì có con ba trầu cau con bốn hừ là rượu trà 5 con năm
Một trăm chìa khóa con sáu cầm
Giang sang bảy giữ hừ là tảo tần lo tám lo
Con chín xách nước đổ vò con
Mười sửa soạn hừa là đưa đò đi anh đi…
8.
Đèn Sài Gòn, ngọn xanh, ngọn đỏ.
Đèn Mỹ Tho, ngọn tỏ, ngọn lu.
Anh về anh học chữ nhu.
Chín trăng em đợi, mười thu em chờ.
9.
Ru con a hả, a hà
Con nín mẹ hả, con la mẹ buồn
10.
Ru con con ngủ cho lành
Cho mẹ gánh nước rửa bành cho voi
Muốn coi lên núi mà coi
Coi bà Triệu tướng cởi voi đánh cồng
11.
Ru con, con ngủ cho lâu
Để mẹ đi cấy ruộng sâu lâu về
Ru con, con ngủ cho mê
Mẹ còn lo chuyện lê thê kéo cày
Ru con, con ngủ cho say
Mẹ còn vất vả chân tay ngoài đồng
Ru con, con ngủ cho nồng
Mẹ còn nhổ mạ trả công cho người
12.
Ru con, con ngủ cho say
Để u dệt vải cho thầy nhuộm nâu
Cắt quần cắt áo u khâu
Để thầy con mặc cày bừa mùa chiêm
13.
Ru em cho thét cho muồi
Để mẹ đi chợ mua vôi ăn trầu
Mua vôi Chợ Quán Chợ Cầu
Mua cau Nam Phổ, mua trầu Chợ Dinh
Chợ Dinh bán áo con trai
Triều Sơn bán nón, Mậu Tài bán kim
14.
À ơi… à ơi…
Mình đỏ như lửa
Bụng chứa nước đầy
Ai gọi cứu hoả
Có ngay, có ngay…
À ơi… à ơi…
15.
Cái cò là cái cò quăm
Chưa đi đến chợ đã chăm ăn quà
Ăn từ bánh đúc bánh đa
Củ từ khoai nướng, liền cả cháo kê
Ăn xong dở dậy đi về
Thấy hàng chả chuột, lại lê chân vào
“Cặp này bà bán ra sao?
Ba đồng một chục, đời nào tôi mua?”
Nói dối rằng mua cho chồng
Ra đến ngoài đồng, ngả nón xuống ăn
Về nhà con khóc bằn ngoăn
“Nào mẹ đi chợ, có ăn quà gì?
Cơm chín con dọn con ăn
Mẹ còn đau quặn, đau quăn dạ này”
16.
Cái Bống là cái bồng bang
Mẹ Bống yêu Bống, Bống càng làm thơ
Mẹ Bống yêu Bống bao giờ
Để cho cái Bống làm thơ cả ngày
Cái Bống là cái Bống bình
Thổi cơm gánh nước, 1 mình Bống ơi
Khách vào khách hãy ngồi chơi
Để tôi đi chợ mua vôi ăn trầu
Hàng trầu đã hết từ lâu
Hàng vôi còn đợi, bắc cầu mới sang
17.
Ru em, em hãy nín đi
Kẻo mà mẹ đánh em thì phải đau
Em đau chị cũng buồn rầu
Bé mồm bé miệng nín mau tức thì
18.
Dí dầu cầu ván đóng đinh,
Cầu tre lắc lẻo gập ghềnh khó đi.
Khó đi mượn chén ăn cơm,
Mượn ly uống rượu, mượn đờn kéo chơi.
Kéo chơi ba tiếng đờn cò,
Đứt dây đứt nhợ quên hò xự xang
Ví dầu thiếp chẳng yêu chàng,
Xin đưa thiếp xuống đò ngang thiếp vể.
19.
Con cò, cò bay lả, lả, bay la
Bay từ từ cửa phủ,
Bay ra, ra cánh đồng
Tình tính tang, là tang tính tình
Duyên tình rằng, ấy duyên tình ơi,
Rằng có nhớ, nhớ hay chăng?
Rằng có biết biết hay chăng?
20.
Ru hời ru hỡi là ru
Bên cạn thì chống bên su thì chèo
Dường như mọi bài ca dao đều có thể trở thành bài hát ru, vì ca dao vốn dĩ đã mang đậm tính nhạc và họa. Những bài ru được cất lên mang theo tâm tình của người mẹ, với tất cả tình yêu và sự hi sinh. Lời ru không chỉ đơn thuần là những lời hát, ngôn từ sáo rỗng mà chuyên chở hồn người, hồn đất nước. Ngay từ những thời ấu thơ, những đứa trẻ đã được dạy về tình yêu thương, phẩm chất tốt đẹp của người Việt thông qua những bài ca dao du dương, quả thật, trọn vẹn hình ảnh tổ quốc đã được kết tinh trong những bài ca dao.
Thảo Nguyên
